Skoki łyżwiarskie

Skoki łyżwiarskie – jeden z elementów łyżwiarstwa figurowego w konkurencjach jazdy indywidualnej kobiet i mężczyzn oraz parach sportowych. Różnice między poszczególnymi rodzajami skoków są identyfikowane na podstawie krawędzi startowej, kierunku ruchu i liczby prawidłowo wykonanych obrotów tj. od jednego do czterech obrotów wokół własnej osi (zwykle przez lewe ramię). Ich nazwy zazwyczaj pochodzą od nazwisk osób, które je wymyśliły.

Przygotowanie do odbicia (Gabrielle Daleman)

Obrót (Alina Zagitowa)

Lądowanie (Wakaba Higuchi)

Międzynarodowa Unia Łyżwiarska (ISU) dopuszcza wykonywanie siedmiu rodzajów skoków łyżwiarskich dzielących się na dwie grupy:

• skoki kopane (ang. toe jumps) – odbicie z wykorzystaniem ząbków łyżwy – toe-loop, flip, lutz
• skoki krawędziowe (ang. edge jumps) – wyskok bezpośrednio z krawędzi – salchow, euler (znany też jako half-loop), loop (znany też w Europie jako rittberger), axel

Dodatkowo pary sportowe wykonują:

• skoki równoległe (ang. side-by-side jumps)
• skoki wyrzucane (ang. throw jumps)

Oprócz sześciu skoków podstawowych, istnieją inne skoki wykonywane od połowy do nawet czterech obrotów. Z powodu ich niskiego zakwalifikowania punktowego przez ISU, są spotykane najczęściej w ramach elementów łączących. Skoki są wykonywane przez łyżwiarzy solo, w kombinacjach (kilka skoków jeden po drugim) lub sekwencjach (kilka skoków połączonych innymi elementami łyżwiarskimi, m.in. krokami łyżwiarskimi lub elementami łączącymi).

Skoki podstawowe

Różnica pomiędzy podstawowymi skokami wykonywanymi przez łyżwiarzy pojawia się w momencie najazdu, a właściwie wybicia – obroty i lądowanie wyglądają w nich tak samo. Wszystkie z podstawowych skoków rozpoczynane są z najazdu tyłem (z wyjątkiem axla) oraz kończone tyłem, na zewnętrznej krawędzi prawej łyżwy (z wyjątkiem eulera).

Oto sześć najczęściej wykonywanych skoków figurowych od najłatwiejszych do najtrudniejszych, zgodnie z rosnącymi wartościami punktowymi w systemie oceniania ISU:

• toe-loop – jeden ze skoków kopanych rozpoczynany z najazdu tyłem z zewnętrznej krawędzi prawej łyżwy i kończony na tej samej zewnętrznej krawędzi. Może być wykonywany w kombinacji od razu po poprzednim skoku. Toe-loop rozpoczynany i kończony na krawędzi wewnętrznej nazywany nosi nazwę toe valley i jest traktowany na równi z klasycznym toe-loopem.
• salchow – skok krawędziowy rozpoczynany z najazdu tyłem z wewnętrznej krawędzi lewej łyżwy. Łyżwiarz nabiera rotacji zamachując się prawą nogą i ląduje tyłem na zewnętrznej krawędzi prawej łyżwy. Salchow najczęściej poprzedzany jest przez obrót trójkowy lub obrót mohawk.
• loop – skok krawędziowy rozpoczynany z najazdu tyłem jedna noga przed drugą, z zewnętrznej krawędzi prawej łyżwy i kończony na tej samej zewnętrznej krawędzi. W Europie znany jest pod nazwą rittberger od nazwiska pomysłodawcy, niemieckiego łyżwiarza figurowego Wernera Rittbergera.
• euler – skok krawędziowy wywodzący się z loopa, rozpoczynany z najazdu tyłem jedna noga przed drugą, z zewnętrznej krawędzi i kończony wewnętrznej krawędzi lewej łyżwy.
• flip – skok kopany rozpoczynany z najazdu tyłem z wewnętrznej krawędzi lewej łyżwy. Wykonywany z prawej nogi po wbiciu ząbków łyżwy w lód. Niekiedy łyżwiarze zmieniają krawędź z wewnętrznej na zewnętrzną, co sprawia, że łyżwiarze skaczą nieprawidłowego lutza i jest uznawane za błąd nazywany lipa. Lądowanie flipa następuje tyłem na zewnętrzną krawędź prawej łyżwy.
• lutz – skok kopany w którym łyżwiarz rozpoczyna go tyłem na zewnętrznej krawędzi lewej łyżwy, a prawą łyżwę wbija w lód. Ląduje na zewnętrznej krawędzi prawej łyżwy. Dość często, łyżwiarze ułatwiają sobie skok, zmieniając krawędź z zewnętrznej na łatwiejszą wewnętrzną i skaczą w zasadzie flipa. Określa się to mianem flutza i uznaje za błąd.
• axel – jeden z podstawowych i najtrudniejszych skoków krawędziowych. Jako jedyny rozpoczynany z najazdu przodem po zmianie nogi przed samym skokiem, z zewnętrznej krawędzi lewej łyżwy. Łyżwiarz zamachuje się prawą nogą. Trudność skoku wynika z tego, że skok rozpoczynany jest do przodu, a lądowanie następuje tyłem. Powoduje to konieczność wykonania o pół obrotu więcej, niż wskazuje nazwa skoku. Skok po raz pierwszy wykonał jego pomysłodawca Norweg Axel Paulsen w 1882 roku.

Skok	Rodzaj	Najazd		Lądowanie
		Kierunek	Krawędź	Kierunek	Krawędź	Noga
Toe-loop	kopany	tyłem	zewnętrzna	tyłem	zewnętrzna	ta sama
Salchow	krawędziowy	tyłem	wewnętrzna	tyłem	zewnętrzna	przeciwna
Loop (rittberger)	krawędziowy	tyłem	zewnętrzna	tyłem	zewnętrzna	ta sama
Euler	krawędziowy	tyłem	zewnętrzna	tyłem	wewnętrzna	przeciwna
Flip	kopany	tyłem	wewnętrzna	tyłem	zewnętrzna	przeciwna
Lutz	kopany	tyłem	zewnętrzna	tyłem	zewnętrzna	przeciwna
Axel	krawędziowy	przodem	zewnętrzna	tyłem	zewnętrzna	przeciwna

Skoki par sportowych

Skoki równoległe

Skoki równoległe (ang. Side-by-side jumps) są skokami wykonywanymi jednocześnie (synchronicznie) przez oboje partnerów. Są obowiązkowym elementem łyżwiarskim w konkurencji par sportowych. Na niższych poziomach rywalizacji mogą być wymagane podwójne skoki np. podwójne flipy (2F), zaś wśród elity łyżwiarskiej pary sportowe w swoich programach umieszczają co najmniej jednego podwójnego axla (2A), potrójnego toe-loopa (3T) lub potrójnego salchowa (3S). W przypadku rozbieżności między jakością wykonania skoku przez każdego z partnerów wartość bazowa elementu i ocena skoku są punktowane na niekorzyść pary sportowej, czyli oceniany jest gorzej wykonany skok. Upadek jednego z partnerów jest punktowany ujemnie tak jakby upadło oboje partnerów, czyli -1 pkt jest przyznawany obojgu.

W terminologii ISU skoki równoległe są oznaczane skrótem sbs przed skrótem skoku podstawowego wykonanego przez parę sportową np. równoległy potrójny lutz to sbs 3Lz.

Skoki wyrzucane

Skok wyrzucany (Alona Sawczenko / Robin Szolkowy)

Skoki wyrzucane (ang. throw jumps) to obowiązkowy element łyżwiarski w konkurencji par sportowych. W skoku wyrzucanym partnerka wykonuje jeden ze skoków podstawowych przy pomocy partnera i standardowo ląduje go tyłem na zewnętrznej krawędzi łyżwy. Pary sportowe używają różnorodnych technik i chwytów do wykonywania tego rodzaju skoków.

W terminologii ISU skoki wyrzucane są oznaczane skrótem Th, dodawanym po skrócie skoku podstawowego wykonanego przez partnerkę, na przykład wyrzucany potrójny axel to 3ATh.

Kombinacje

Kombinacje są definiowane jako dwa lub więcej skoków, w których krawędź startowa drugiego (lub trzeciego) skoku jest taka sama jak krawędź lądowania pierwszego skoku. Najczęściej wykonywane skoki na końcu kombinacji to toe-loop (T) lub rittberger (Lo), ponieważ wykonywane są z tylej zewnętrznej krawędzi łyżwy. Do wykonania kombinacji zakończonej salchowem (S) lub flipem (F), jako skok łączący wykorzystywany jest half-loop (inaczej euler), dzięki któremu łyżwiarz może wylądować tyłem do kierunku jazdy na wewnętrznej krawędzi łyżwy i następnie wykonać salchowa lub flipa.

W zawodach międzynarodowych na najwyższym poziomie elity łyżwiarskiej wymaganym elementem dla solistów i solistek w programie krótkim jest kombinacja dwóch skoków. W programie dowolnym solistów i solistek system oceniania ISU ogranicza liczbę skoków w jednej kombinacji do trzech.

Sekwencje

Sekwencje to kolejno wykonane skoki łyżwiarskie nie połączone bezpośrednio momentem lądowania pierwszego i rozpoczęciem drugiego. Sekwencje często obejmują tzw. skoki dekoracyjne. Długie sekwencje pojedynczych i podwójnych skoków były powszechne w łyżwiarstwie figurowym w latach 80., ale stały się rzadsze, ponieważ łyżwiarze zaczęli skupiać się na wprowadzeniu do swoich programów skoków potrójnych i poczwórnych.

Zgodnie z systemem oceniania ISU, sekwencje skoków są warte 80% punktów, które łyżwiarz mógłby otrzymać za wykonanie tych samych skoków w kombinacji, a w niektórych przypadkach są warte mniej punktów niż wykonanie solo najtrudniejszego skoku w sekwencji.

Inne skoki

Split (Alona Kostornoj)

Russian split (Tomoki Hiwatashi)

Stag (Sjoukje Dijkstra)

• Skakana trójka – zawodnik, podobnie jak w axlu wyskakuje do przodu. Wykonuje jednak tylko pół obrotu i ląduje tyłem.
• Waltz – podobny do skakanej trójki, jednakże noga wolna (zamachująca) jest w trakcie skoku maksymalnie wyprostowana i uniesiona do góry.
• Walley – zawodnik wyskakuje z jazdy tyłem na prawej wewnętrznej krawędzi, wykonuje obrót i ląduje na prawej zewnętrznej. Choć możliwe jest wykonanie walleya z większą liczbą obrotów, to w praktyce się one nie pojawiają. Walleye występują zwykle w sekwencjach kroków.
• Half flip – najazd tyłem na wewnętrznej krawędzi lewej nogi. Prawa jest uniesiona nad lodem i wyciągnięta to tyłu. Łyżwiarz wbija jej ząbek w lód i wykonuje pół obrotu. Lądowanie następuje przodem, na ząbku lewej łyżwy, po czym następuje natychmiastowe przejście do jazdy na prawej nodze.
• Skoki szpagatowe (żaby, żabki) – wejście i lądowanie są jak w wyżej omówionym skokuhalf flip. Różnica wynika ze sposobu ułożenia nóg.
  • Split – nogi są w pozycji szpagatu i wraz z twarzą, ustawione w kierunku jazdy.
  • Russian split – nogi w szpagacie, ale i one, i twarz, ustawione w kierunku prostopadłym do jazdy.
  • Stag – noga wyciągnięta do przodu jest ugięta, a pozostająca z tyłu – wyprostowana.
• Jelonek – łyżwiarz najeżdża przodem, na obojętnie której nodze. Wykonuje zamach drugą i wyskakuje w powietrze. W skoku tym nie wykonuje się obrotu, lecz od razu ląduje na ząbku zamachującej nogi i natychmiast przechodzi do jazdy na drugiej.
  Jelonek, to także potoczna nazwa dla nieudanego (nieściągniętego) skoku, w trakcie którego łyżwiarz rezygnuje z obrotów i ląduje po wykonaniu maksymalnie jednego.
• Mazurek – najazd następuje po kole, tyłem na zewnętrznej krawędzi prawej łyżwy. Zawodnik odwrócony jest na zewnątrz koła. Odbicie następuje z ząbka lewej łyżwy. Nogę prawą łyżwiarz krzyżuje przed lewą (jak w nożyczkach) i wykonuje pół obrotu. Lądowanie następuje na ząbku prawej łyżwy, z której szybko przechodzi się do jazdy na lewej.
• Skok baletowy – najazd tyłem, po kole, na zewnętrznej krawędzi prawej nogi. Łyżwiarz odwrócony jest na zewnątrz koła. Odbicie jest z ząbka lewej nogi. Wykonuje się pół obrotu i ląduje na ząbku lewej łyżwy, z którego następuje przejście do jazdy na prawej.
• Falling leaf – najazd po kole, tyłem na zewnętrznej krawędzi, przy odwróceniu ciała na zewnątrz koła. Noga lewa jest wyciągnięta w kierunku jazdy. Wyskok następuje z prawej nogi, bez odbicia z ząbka lewej. Następnie wykonuje się pół obrotu i ląduje, na ząbku lewej łyżwy i przechodzi na prawą.
  • Istnieje odmiana zwana split falling leaf, w której noga wolna jest wyprostowana i wyciągnięta do przodu, a lewa do tyłu.
• Salto w tył – wyskok następuje, jak do flipa (stąd nazwa angielska – back flip), tj. z jazdy tyłem, na wewnętrznej krawędzi lewej nogi, przy wbiciu w lód ząbka nogi prawej. Łyżwiarz ciągnie nogi w górę, wykonując obrót równolegle do lodu i ląduje na obu nogach, a następnie natychmiast przechodzi do jazdy na prawej. Salto jest elementem zabronionym i widuje się je jedynie w programach pokazowych.

Historia skoków

Soliści

Skok	Skrót ISU	Pkt	Zawodnik	Rok	Zawody
Pierwszy pojedynczy toe-loop	1T	0,4	Bruce Mapes
Pierwszy pojedynczy salchow	1S	0,4	Ulrich Salchow	1909
Pierwszy pojedynczy loop	1Lo	0,5	Werner loop	1910
Pierwszy pojedynczy flip	1F	0,5
Pierwszy pojedynczy lutz	1Lz	0,6	Alois Lutz	1913
Pierwszy pojedynczy axel	1A	1,1	Axel Paulsen	1882
Pierwszy podwójny toe-loop	2T	1,3
Pierwszy podwójny salchow	2S	1,3	Gillis Grafström
Pierwszy podwójny loop	2Lo	1,8
Pierwszy podwójny flip	2F	1,9
Pierwszy podwójny lutz	2Lz	2,1
Pierwszy podwójny axel	2A	3,3	Dick Button	1948	igrzyska olimpijskie
Pierwszy potrójny toe-loop	3T	4,3	Thomas Litz	1964	mistrzostwa świata
Pierwszy potrójny salchow	3S	4,4	Ronnie Robertson	1955	mistrzostwa świata
Pierwszy potrójny loop	3Lo	5,1	Dick Button	1952	igrzyska olimpijskie
Pierwszy potrójny flip	3F	5,3
Pierwszy potrójny lutz	3Lz	6,0	Donald Jackson	1962	mistrzostwa świata
Pierwszy potrójny axel	3A	8,5	Vern Taylor	1978	mistrzostwa świata
Pierwszy poczwórny toe-loop	4T	10,3	Kurt Browning	1988	mistrzostwa świata
Pierwszy poczwórny toe-loop na igrzyskach olimpijskich	4T	10,3	Zhang Min	1994	igrzyska olimpijskie
Pierwszy poczwórny salchow	4S	10,5	Timothy Goebel	1998	finał Junior Grand Prix
Pierwszy poczwórny salchow na igrzyskach olimpijskich	4S	10,5	Timothy Goebel	2002	igrzyska olimpijskie
Pierwszy poczwórny loop	4Lo	12,0	Yuzuru Hanyū	2016	Autumn Classic International
Pierwszy poczwórny loop na igrzyskach olimpijskich	4Lo	10,5	Yuma Kagiyama	2022	igrzyska olimpijskie (zawody drużynowe)
Pierwszy poczwórny flip	4F	12,3	Shōma Uno	2016	Team Challenge Cup
Pierwszy poczwórny flip na igrzyskach olimpijskich	4F	12,3	Nathan Chen	2018	igrzyska olimpijskie
Pierwszy poczwórny lutz	4Lz	13,6	Brandon Mroz	2011	Colorado Springs Invitational
Pierwszy poczwórny lutz na igrzyskach olimpijskich	4Lz	13,6	Vincent Zhou	2018	igrzyska olimpijskie
Pierwszy poczwórny axel	4A	12,5	Ilia Malinin	2022	U.S. International Classic

Solistki

Skok	Skrót ISU	Pkt	Zawodniczka	Rok	Zawody
Pierwszy pojedynczy toe-loop	1T	0,4
Pierwszy pojedynczy salchow	1S	0,4	Theresa Weld	1920	igrzyska olimpijskie
Pierwszy pojedynczy loop	1Lo	0,5
Pierwszy pojedynczy flip	1F	0,5
Pierwszy pojedynczy lutz	1Lz	0,6
Pierwszy pojedynczy axel	1A	1,1	Sonja Henie
Pierwszy podwójny toe-loop	2T	1,3
Pierwszy podwójny salchow	2S	1,3	Cecilia Colledge	1936	mistrzostwa świata
Pierwszy podwójny loop	2Lo	1,8
Pierwszy podwójny flip	2F	1,9
Pierwszy podwójny lutz	2Lz	2,1	Alena Vrzáňová	1949	mistrzostwa świata
Pierwszy podwójny axel	2A	3,3	Carol Heiss	1958
Pierwszy potrójny toe-loop	3T	4,3
Pierwszy potrójny salchow	3S	4,4	Petra Burka	1962	mistrzostwa Kanady
Pierwszy potrójny loop	3Lo	5,1	Gabriele Seyfert	1968
Pierwszy potrójny flip	3F	5,3
Pierwszy potrójny lutz	3Lz	6,0	Denise Biellmann	1978	mistrzostwa Europy
Pierwszy potrójny axel	3A	8,5	Midori Itō	1989	mistrzostwa świata
Pierwszy potrójny axel na igrzyskach olimpijskich	3A	8,5	Midori Itō	1992	igrzyska olimpijskie
Pierwszy poczwórny toe-loop	4T	10,3	Aleksandra Trusowa	2018	mistrzostwa świata juniorów
Pierwszy poczwórny toe-loop na igrzyskach olimpijskich	4T	10,3	skok nie został dotychczas zaliczony
Pierwszy poczwórny salchow	4S	10,5	Miki Andō	2002	finał Junior Grand Prix
Pierwszy poczwórny salchow na igrzyskach olimpijskich	4S	10,5	skok nie został dotychczas zaliczony
Pierwszy poczwórny loop	4Lo	12,0	skok nie został dotychczas zaliczony
Pierwszy poczwórny flip	4F	12,3	Aleksandra Trusowa	2019	finał Grand Prix
Pierwszy poczwórny lutz	4Lz	13,6	Aleksandra Trusowa	2018	Junior Grand Prix na Litwie
Pierwszy poczwórny axel	4A	15,0	skok nie został dotychczas zaliczony

Pary sportowe

Skoki równoległe

Skok	Skrót ISU	Pkt	Zawodnicy	Rok	Zawody
Pierwszy równoległy podwójny axel	sbs 2A	3,3
Pierwszy równoległy potrójny toe-loop	sbs 3T	4,3
Pierwszy równoległy potrójny salchow	sbs 3S	4,4
Pierwszy równoległy potrójny loop	sbs 3Lo	5,1
Pierwszy równoległy potrójny flip	sbs 3F	5,3
Pierwszy równoległy potrójny lutz	sbs 3Lz	6,0	Meagan Duhamel / Ryan Arnold	2005	mistrzostwa Kanady
Pierwszy równoległy potrójny lutz na igrzyskach olimpijskich	sbs 3Lz	6,0	Meagan Duhamel / Eric Radford	2014	igrzyska olimpijskie
Pierwszy równoległy potrójny axel	sbs 3A	8,5	skok nie został dotychczas zaliczony
Pierwszy równoległy poczwórny toe-loop	sbs 4T	10,3	skok nie został dotychczas zaliczony
Pierwszy równoległy poczwórny salchow	sbs 4S	10,5	skok nie został dotychczas zaliczony
Pierwszy równoległy poczwórny loop	sbs 4Lo	12,0	skok nie został dotychczas zaliczony
Pierwszy równoległy poczwórny flip	sbs 4F	12,3	skok nie został dotychczas zaliczony
Pierwszy równoległy poczwórny lutz	sbs 4Lz	13,6	skok nie został dotychczas zaliczony
Pierwszy równoległy poczwórny axel	sbs 4A	15,0	skok nie został dotychczas zaliczony

Skoki wyrzucane

Skok	Skrót ISU	Pkt	Zawodnicy	Rok	Zawody
Pierwszy wyrzucany podwójny axel	2ATh	4,0
Pierwszy wyrzucany potrójny toe-loop	3TTh	4,5
Pierwszy wyrzucany potrójny salchow	3STh	4,5
Pierwszy wyrzucany potrójny loop	3LoTh	5,0	Manuela Mager / Uwe Bewersdorf	NO	NO
Pierwszy wyrzucany potrójny flip	3FTh	5,5
Pierwszy wyrzucany potrójny lutz	3LzTh	5,5	Meagan Duhamel / Ryan Arnold	2005	mistrzostwa świata juniorów
Pierwszy wyrzucany potrójny lutz na igrzyskach olimpijskich	3LzTh	5,5	Caydee Denney / Jeremy Barrett	2010	igrzyska olimpijskie
Pierwszy wyrzucany potrójny axel	3ATh	7,7	Rena Inoue / John Baldwin, Jr.	2006	mistrzostwa Stanów Zjednoczonych
Pierwszy wyrzucany potrójny axel na igrzyskach olimpijskich	3ATh	7,7	Rena Inoue / John Baldwin, Jr.	2006	igrzyska olimpijskie
Pierwszy wyrzucany poczwórny toe-loop	4TTh	8,2	skok nie został dotychczas zaliczony
Pierwszy wyrzucany poczwórny salchow	4STh	8,2	Tiffany Vise / Derek Trent	2007	Trophée Éric Bompard
Pierwszy wyrzucany poczwórny salchow na igrzyskach olimpijskich	4STh	8,2	Meagan Duhamel / Eric Radford	2018	igrzyska olimpijskie
Pierwszy wyrzucany poczwórny loop	4LoTh	8,7	skok nie został dotychczas zaliczony
Pierwszy wyrzucany poczwórny flip	4FTh	9,0	skok nie został dotychczas zaliczony
Pierwszy wyrzucany poczwórny lutz	4LzTh	9,0	skok nie został dotychczas zaliczony

Historia kombinacji lub sekwencji skoków

Kombinacja lub sekwencja	Soliści			Solistki
	Rodzaj skoków	Rok	Zawodnik	Rodzaj skoków	Rok	Zawodniczka
3 / 3	3T / 3T	1980	Grzegorz Filipowski	3T / 3T	1982	Midori Itō
3 / 3 / 2				3S / 3Lo / 2T	2001	Irina Słucka
3 / 3 / 3	3A / 3T / 3T	2007	Nobunari Oda	3F / 3T / 3T	2002	Mao Asada
4 / 2	4T / 2T	1991	Elvis Stojko
4 / 3	4T / 3T	1997	Elvis Stojko
4 / 3 / 2	4T / 3T / 2T	1999	Jewgienij Pluszczenko
4 / 3 / 3	4T / 3T / 3Lo	2002	Jewgienij Pluszczenko

Bibliografia

• Ice Skating Information & Resources. San Diego Figure Skating Communications. [dostęp 2018-07-25]. (ang.).