Syndrom jerozolimski (obłęd jerozolimski) – zaburzenie urojeniowe występujące wśród pielgrzymów i turystów odwiedzających Ziemię Świętą, a w szczególności Jerozolimę.
Zaburzenie polega na tym, że osoby pod wpływem obecności w miejscach związanych z historią biblijną doznają psychicznego szoku, utożsamiając się z postaciami biblijnymi. Psychiatrzy przyczyn choroby upatrują w zderzeniu własnych wyobrażeń pielgrzymów oraz ich oczekiwań dotyczących wizyty w Ziemi Świętej z rzeczywistością. Rocznie syndrom ten dotyka około 200 osób, głównie mężczyzn w wieku 20–30 lat. Są to głównie mężczyźni wyznania chrześcijańskiego lub żydowskiego (kilka przypadków odnotowano wśród muzułmanów). Przedstawiciele innych religii i ateiści nie doświadczają tego zjawiska. Rzadko pojawia się wśród kobiet. Statystycznie częściej występuje u mężczyzn z USA, z wyższym wykształceniem o wyznaniu protestanckim. Najczęściej przypadłość ta dotyka osoby wychowane w konserwatywnych, ortodoksyjnych rodzinach, gdzie Biblia była podstawą wychowania. Dlatego część lekarzy uważa, że jedną z przyczyn syndromu jest fanatyzm religijny.
Schorzenie pierwszy opisał Heinz Hermann w latach trzydziestych XX wieku, ale ze źródeł historycznych można wywnioskować, że zjawisko występowało wśród pielgrzymów już w średniowieczu. Nazwę nadał w latach osiemdziesiątych XX wieku izraelski psychiatra dr Jair Bar-El. Podzielił on przypadki syndromu jerozolimskiego na trzy kategorie – osoby z zaburzeniami psychicznymi, które chcą zmienić świat; pielgrzymi, którzy oddali swe życie religii; turyści, na których działa niesamowita atmosfera Jerozolimy.
Chrześcijanie częściej utożsamiają się z postaciami z Nowego Testamentu (np. z Jezusem, Janem Chrzcicielem), natomiast żydzi – z postaciami ze Starego Testamentu (np. z Mojżeszem, Samsonem, królem Dawidem czy oczekiwanym mesjaszem). Syndrom jerozolimski powiązano z pokrewnym zaburzeniem psychicznym – kompleksem mesjasza.
Jednym z najgroźniejszych przejawów syndromu była próba spalenia meczetu Al-Aksa, aby „wygnać z Jerozolimy muzułmanów”. Dokonał jej w 1969 roku Australijczyk Michael Dennis Rohan. Efektem były wielodniowe krwawe zamieszki.
Syndrom jerozolimski z reguły ustępuje samoistnie po opuszczeniu Izraela.
Zobacz też
Bibliografia
- Kalian M. Catinari S. Heresco-Levi U. Witztum E., Spiritual Starvation in a holy space – a form of Jerusalem Syndrome, Mental Health, Religion & Culture 11(2): 161-172, 2008.
- Kalian M., Witztum E., Facing a Holy Space: Psychiatric hospitalization of tourists in Jerusalem, W: Kedar ZB, Werblowsky RJ Eds.: Sacred Space: Shrine, City, Land. MacMillan and The Israel Academy of Sciences and Humanities, 1998
- Kalian M., Witztum E., Jerusalem Syndrome as reflected in the pilgrimage and biographies of four extraordinary women from the 14th century to the end of the 2nd Millennium, Mental Health, Religion and Culture, Vol.5, 2002
- Van der Haven A., The holy fool still speaks. The Jerusalem Syndrome as a religious subculture, W: Mayer T, Mourad SA Eds.: Jerusalem. Idea and Reality. Routledge, 2008, pp. 103-122.
- Witztum E., Kalian M., The Quest for redemption: Reality and Fantasy in the Mission to Jerusalem, W: Hare PA and Kressel GM Eds.: Israel as Center Stage. Bergin and Garvy, 2001