Tapas (asceza)
Tapas – w sanskrycie dosłownie „żar”.
- w religii wedyjskiej typ bardzo archaicznej praktyki ascetycznej polegającej na wznieceniu „wewnętrznego ognia”. Tapas pojmowano trojako, jako posty, kontrolę oddychania i recytację wedyjskich hymnów.
- w mitologii indyjskiej żar kosmiczny, praelement, źródło prawdy i prawa, oceanu i nocy.
Etymologia
Sam termin pochodzi od rdzenia tap-, etymologicznie tożsamego chociażby z polskim pierwiastkiem „ciep-” w słowie „ciepły”. Jako czasownik √tap posiada znaczenia „dawać ciepło, grzać, palić się, żarzyć się”.
Charakterystyka
Wewnętrzny żar dawał moce magiczne (siddhi), był również mocą stwórczą. Nawet bogowie uzyskali nieśmiertelność dzięki tapasowi. Początkowo idea „gorąca”, „rozgrzewania” rozumiana była bardzo dosłownie, jednym z rodzajów ćwiczeń był tzw. pańća-tapas (pięcio-tapas), praktyka polegająca na siedzeniu pod palącym słońcem pomiędzy czterema wielkimi ogniskami, lecz w okresie Upaniszad termin ten staje się coraz bardziej rozmyty, oznacza już ogólnie wszelkie praktyki ascetyczne, stąd wszystkich ascetów zaczęto nazywać tapaswinami. Już w Upaniszadach widać powolne zastąpienie tej praktyki przez coraz bardziej popularną jogę.