Terapia schematów
Terapia schematów (TS) – podejście psychoterapeutyczne wywodzące się pierwotnie z terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), integrujące w swoich założeniach podejście poznawczo-behawioralne, psychodynamiczne oraz terapii Gestalt. Ojcem Terapii Schematu jest Jeffrey E. Young. Przez część badaczy włączana jest do terapii 3 fali CBT.
Założenia teoretyczne terapii schematów
Podstawowymi pojęciami którymi operuje TS są:
- wczesne nieadaptacyjne schematy,
- obszary schematów,
- style radzenia sobie,
- tryby.
Potrzeby emocjonalne
Według twórców, schematy powstają wskutek niezaspokojenia pięciu podstawowych potrzeb emocjonalnych człowieka do których zaliczają:
- bezpieczne przywiązanie do innych,
- autonomię, kompetencje i poczucie tożsamości,
- wolność wyrażania potrzeb i emocji,
- spontaniczność,
- realistyczne granice i samokontrolę.
Obszary schematów
W modelu, którym posługuje się terapia schematów, istnieje pięć ogólnych obszarów schematów, którym towarzyszą zdefiniowane wczesne nieadaptacyjne schematy. Obszary te to:
- rozłączenie i odrzucenie,
- osłabiona autonomia i brak dokonań,
- uszkodzone granice,
- nakierowanie na innych,
- nadmierna czujność i zahamowanie.
Nieadaptacyjne schematy
Do obszarów tych zaliczają się poszczególne, zdefiniowane nieadaptacyjne schematy. Wyróżniono 18 nieadaptacyjnych schematów:
- opuszczenie/niestabilność więzi,
- nieufność/skrzywdzenie,
- deprywację emocjonalną,
- wadliwość/wstyd,
- izolację społeczną/wyobcowanie,
- zależność/niekompetencja,
- podatność na zranienie lub zachorowanie,
- uwikłanie emocjonalne,
- porażkę,
- roszczeniowość, wielkościowość,
- niedostateczną kontrolę, samodyscyplinę,
- podporządkowanie się,
- samopoświęcenie,
- poszukiwania samoakceptacji i uznania,
- negatywizm/pesymizm,
- zahamowanie emocjonalne,
- nadmierne wymagania/nadmierny krytycyzm,
- bezwzględną surowość.
Istnieje hipoteza wiążąca model nieadaptacyjnych schematów z biologią. Hipoteza opiera się na warunkowaniu lęku i traumy poprzez utrwalanie emocjonalne nieświadome w ciele migdałowatym.
Terapia schematów w leczeniu zaburzeń osobowości
Terapia schematów stawia sobie za cele m.in. zwiększenie skuteczności terapeutycznej podejścia poznawczego wśród pacjentów z zaburzeniami osobowości. Terapia schematów wyewoluowała w sposób naturalny jako gałąź terapii poznawczo-behawioralnej, w drodze poszukiwania większej niż CBT skuteczności w leczeniu głębszych zaburzeń osobowości – jak np. zaburzenia borderline i stanowi modyfikację klasycznego podejście CBT stworzonego przez Aarona Becka.
Bibliografia
- Jeffrey E. Young, Janet S. Klosko, Marjorie E. Weishaar: Terapia schematów. Wyd. 1. Gdańsk: GWP, 2013. ISBN 978-83-7489-496-8.