Trypofobia – nadmierny strach lub niepokój wywołany obrazem, składającym się ze skupiska niewielkich dziur lub otworów o nieregularnych kształtach. Termin pochodzi od połączenia greckich słów: trypo - wiercić, drążyć i fobos - lęk.
Zjawisko nie zostało uznane za zaburzenie psychiczne i nie figuruje w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems). Ponadto trypofobia nie została zaliczona do odmian fobii przez APA (American Psychiatric Association).
Historia badań
Trypofobia jest zjawiskiem opisanym stosunkowo niedawno, mało zbadanym i kontrowersyjnym naukowo. Po raz pierwszy wspomniano o nim w 1998 roku w artykule naukowym „Dziewczynka, która bała się dziur” (ang. "The little girl who was afraid of holes"). M. Rufo omówił w nim obserwację pacjentki, u której zaobserwowano trudne do opanowania ataki paniki, na widok skupiska nieregularnych otworów.
W 2013 roku Cole and Wilkins przeprowadzali badania osób dorosłych, którym pokazywano obrazy podobne do tych, jakie wywołały ataki paniki u pacjentki M. Rufo. Nadmierny niepokój, związany z oglądaniem skupiska dziur, odczuwało 16% badanych.
W 2018 przebadano członków grupy utworzonej w portalu Facebook, która zrzeszała osoby deklarujące posiadanie trypofobii. Wyniki wskazywały na to, iż większość z nich odczuwa obrzydzenie (a nie strach) na widok skupiska otworów.
Prawdopodobne przyczyny
Prawdopodobnej przyczyny nietypowej reakcji na skupiska niewielkich dziur upatruje się w podłożu ewolucyjnym. Strach przed skupiskiem otworów może być związany z chęcią uniknięcia jadowitych gadów, których skóra pokryta jest podobnym wzorem lub skojarzeniem z gniazdem potencjalnie niebezpiecznych owadów. Obrazy wywołujące niepokój mogą być efektem mechanizmu obronnego przeciw chorobom zakaźnym, gdyż przypominają zmiany skórne pojawiające się przy chorobach takich jak: odra, tyfus, czy szkarlatyna.
Kontrowersje i wątpliwości naukowe
Termin „trypofobia” sugeruje, że wspomniane zjawisko należy do grupy fobii, choć nie zostało jako takie zakwalifikowane. Wedle badań z 2018 roku dominującym odczuciem, związanym z oglądaniem skupiska nieregularnych otworów nie jest strach a obrzydzenie. Jennifer Abbasi postawiła hipotezę, iż trypofobia jest wynikiem podatności na sugestię. Jej zdaniem liczba osób, które diagnozowały u siebie trypofobię, rosła w sposób proporcjonalny do popularności tak znanych obrazów trypofobicznych, udostępnianych przez użytkowników internetu.