 Hygrophorus marzuolus (1) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
wodnicha marcowa |
| Nazwa systematyczna | |
|
Hygrophorus marzuolus Bres "Atti della Reale Accademia degli Agiati di Rovereto"(1893) | |
Wodnicha marcowa (Hygrophorus marzuolus (Fr.) Bres.) – gatunek grzybów owocnikowych należący do rodziny wodnichowatych (Hygrophoraceae).
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hygrophorus, Hygrophoraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.
Po raz pierwszy takson ten poprawnie zidentyfikował i opisał Elias Magnus Fries w 1821 roku, nadając mu w swoim dziele Systema Mycologicum nazwę Agaricus marzuolus. W roku 1893, Giacomo Bresadola przeniósł go do rodzaju Hygrophorus, nadając nazwę Hygrophorus marzuolus.
Niektóre synonimy naukowe:
- Agaricus marzuolus Fr. 1821
- Clitocybe marzuolus (Fr.) Sacc. 1887
- Limacium camarophyllum subsp. marzuolum (Fr.) Herink 1949
Epitet gatunkowy "marzuolus" wywodzi się z łacińskiego "marzuolo" = marzec, czyli miesiąc początku owocnikowania tego grzyba.
Morfologia
Średnicy 4–12 cm, u młodych okazów wypukły, u starszych spłaszczony, nieregularnie powyginany. Barwa kapelusza młodych owocników może być różna: od białawej (jeśli owocniki rosły ukryte np. pod ściółką), przez szarą aż do czarnej jeśli wyrosły odsłonięte. Starsze owocniki są zazwyczaj szarawe lub ciemnopopielate, od środka ku brzegom pokryte ciemniejszymi włókienkami.
2-6 mm szerokie, rzadkie, przy trzonie zbiegające, za młodu białe lub białawe, z wiekiem szarawe.
Gruby, u dołu zwężony.
Biały, nie zmieniający barwy po uszkodzeniu. Smak łagodny, bez zapachu.
Eliptyczne, od 6.5–8.5 do 4.5–5 µm
Występowanie i siedlisko
W Polsce jest wyjątkowo rzadka, notowana na południu kraju, w górach.
Grzyb mikoryzowy, rośnie w lasach jodłowych, rzadziej w świerkowych oraz w buczynach, na glebie zasadowej. Owocniki pojawiają się wiosną, od lutego do maja, po stopieniu śniegów, na słonecznych i nagrzanych stokach górskich. W Europie gatunek występuje bardzo niejednolicie, w niektórych regionach jest częsty, w innych nie występuje wcale. Swoim zasięgiem obejmuje obszary łańcuchów górskich Alp, Karpat, Sudetów, Pirenejów oraz Gór Dynarskich. Ten rozkład odpowiada prawie dokładnie obszarowi dystrybucji jodły pospolitej w Europie.
W Ameryce Północnej notowana jest pod drzewami z rodzaju jodła (Abies) w łańcuchu górskim Kordylierów, w stanach: Idaho, Montana, Oregon, Waszyngton, oraz w północnej części Arizony i Kalifornii.
Przez ostatnie 40 lat jej populacja w Europie znacząco spadła, głównie ze względu na zanik habitatu i zanieczyszczenie. Znajduje się na Czerwonych listach w Szwajcarii, Słowacji, Niemczech, Chorwacji, Austrii, Rumunii, Serbii i Czechach. W Czechach i Słowacji jest grzybem chronionym prawnie, za zbiór grożą wysokie kary.
Do 2020 roku, zanotowano w Polsce tylko 4 stanowiska:
- Beskid Żywiecki, Babia Góra (2017)
- Beskid Wyspowy (kwiecień 2019)
- północno-wschodnia Orawa (maj 2019)
- Beskid Makowski (kwiecień 2020)
Znaczenie
Gatunki podobne
- Gąska niekształtna (Tricholoma portentosum) jest bardzo podobna pod względem koloru i kształtu, lecz posiada znacznie gęściej ustawione blaszki a jej miąższ ma mączny zapach. Wyrasta ona jednak jesienią w lasach iglastych, najczęściej sosnowych.