| Pleuritis | |
 Radiogram pokazujący zapalenie opłucnej (strzałka A pokazuje ilość płynu w jamie opłucnowej, natomiast strzałka B prawidłową wielkość płuca w jamie opłucnowej) | |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 |
J90 |
|---|---|
| ICD-10 |
R09.1 |
| ICD-10 |
A15.6 |
| ICD-10 |
A16.6 |
| DiseasesDB | |
| MedlinePlus | |
| MeSH | |
Zapalenie opłucnej (łac. pleuritis) – stan zapalny opłucnej, który rzadko występuje samoistnie na ogół towarzysząc innym chorobom.
Postacie
- Suche zapalenie opłucnej (łac. pleuritis sicca) – rozpoznanie to odnosi do ograniczonego procesu, niebędącego samoistną chorobą tylko fazą wstępną wysiękowego zapalenia opłucnej albo procesem towarzyszącym mocznicy lub różnym chorobom płuc zlokalizowanym blisko opłucnej.
- Wysiękowe zapalenie opłucnej (łac. pleuritis exudativa) – rozpoznanie to odnosi tylko do wysięku opłucnowego powstającego w wyniku procesu zapalnego, najczęściej towarzyszy stanom zapalnym w zakresie płuc lub zlokalizowanym poza nimi.
Etiologia
Zgodnie z polskim źródłami przyczyną zapalenia opłucnej najczęściej (50-80%) jest prątek gruźlicy, jednakże według danych Zakładu Epidemiologii i Organizacji Walki z Gruźlicą Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc liczba zachorowań na pozapłucne postacie gruźlicy spadła o ponad 50%. Zgodnie z amerykańskimi źródłami przyczyną zapalenia opłucnej najczęściej jest infekcja bakteryjna lub wirusowa. U chorych z zespołem nabytego niedoboru odporności odsetek zapaleń opłucnej o etiologii gruźliczej jest wyższy niż w populacji bez infekcji wirusem HIV.
Suche zapalenie opłucnej
Pacjent może skarżyć się na ból klatki piersiowej przy oddychaniu oraz suchy i bolesny kaszel. Chorzy również podają, iż leżenie na boku po stronie chorej zmniejsza dolegliwości bólowe.
Do postawienia rozpoznania suchego zapalenia opłucnej wystarczą typowe dolegliwości w wywiadzie oraz tarcie opłucnowego w badaniu fizykalnym. Spośród badań dodatkowych wykonuje się przeglądowe zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej celem wykluczenia obecności płynu w jamie opłucnowej, potencjalnych złamań oraz w niektórych przypadkach nacieku nowotworowego ściany klatki piersiowej.
W rozpoznaniu różnicowym należy wziąć pod uwagę:
- neuralgię międzyżebrową
- półpaśca
- nagminną pleurodynię
- zespół Tietzego
- naciek nowotworowy ściany klatki piersiowej
- złamanie
Leczenie suchego zapalenia opłucnej, w przypadku rozpoznania choroby podstawowej, polega głównie na leczeniu tej choroby. W przeciwnym przypadku leczenie samego zapalenia opłucnej jest objawowe:
- leczenie przeciwbólowe łącznie z zastosowaniem blokady w odpowiednim segmencie,
- leki przeciwkaszlowe np. thiocodin.
Uwagi kliniczne
- obecność bólu klatki piersiowej przy oddychaniu świadczy zawsze o zajęciu procesem chorobowym opłucnej ściennej
- zmniejszanie się bólu przemawia za pojawieniem się wysięku
| Lokalizacja bólu | Lokalizacja podrażnienia |
|---|---|
| ściana klatki piersiowej | opłucna ścienna |
| nadbrzusze | boczne partie przepony |
| bark, kark, mięsień czworoboczny | środkowe partie przepony |
Wysiękowe zapalenie opłucnej
Początek choroby jest zwykle nagły i objawia się bólem klatki piersiowej przy oddychaniu, wysoką gorączką, potami oraz suchym kaszlem.
Badanie przedmiotowe
- płytki oddech
- zmniejszona ruchomość zajętej strony klatki piersiowej
- osłabienie drżenia głosowego po stronie chorej
-
opukiwaniem po stronie chorej
- stłumienie układające się w linię Damoiseau-Ellisa
- przytłumienie przykręgosłupowo (trójkąt Garlanda)
-
opukiwaniem po stronie zdrowej
- stłumienie w przedłużeniu stłumienia po stronie chorej trójkąt Rauchfussa-Korányi-Grocco
- osłuchiwaniem zniesienie szmeru oddechowego w miejscu stłumienia wypuku
Badania dodatkowe
- przeglądowe zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej
- boczne zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej
- boczne zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej w pozycji na boku
- tomografia komputerowa klatki piersiowej
- badanie ultrasonograficzne klatki piersiowej
- nakłucie jamy opłucnowej
- biopsja opłucnej ściennej
- wideotorakoskopia z pobraniem wycinka z opłucnej ściennej
- próba tuberkulinowa
Rozpoznanie
Rozpoznanie stawia się na podstawie stwierdzenia płynu w jamie opłucnowej na zdjęciu rentgenowskim klatki piersiowej. W diagnostyce różnicowej kluczową rolę odgrywa dokładny wywiad i szczegółowe badanie przedmiotowe, ponieważ w większości przypadków obraz płynu opłucnowego jest niecharakterystyczny i nie pozwala na postawienie rozpoznania. Pobranie płynu opłucnowe pozwala na wykluczenie wysięku surowiczo-włóknistego, gruźliczego czy ropnego.
Rozpoznanie różnicowe
Podstawowe przyczyny obecności płynu w jamie opłucnowej (90% pacjentów):
Podstawowe przyczyny obecności wysięku w jamie opłucnowej (90% pacjentów):
Uwagi kliniczne
- W przypadku poprawy klinicznej i samoistnego ustępowania objawów nie należy wdrażać intensywnego postępowania diagnostycznego, ponieważ może to świadczyć o wirusowej etiologii.
- Nakłucia jamy opłucnowej do "sucha" nie należy wykonywać za pierwszym razem, ponieważ może to utrudnić późniejszą diagnostykę.
- Leczenie gruźliczego zapalenie opłucnej nie różni się od leczenia gruźlicy.
Leczenie
Celem leczenia jest usunięcie przyczyny wysięku oraz zapobieganie rozległym płaszczyznowym zrostom, zwłaszcza przeponowych części opłucnej. Nawet w przypadkach niewielkiej ilości płynu należy go usunąć, aby zapobiec wytworzeniu masywnych zrostów.
- unieruchomienie w łóżku
- leczenie farmakologiczne
- nakłucie jamy opłucnowej
- leczenie miejscowe z podaniem leków do jamy opłucnowej
- rehabilitacja oddechowa
Powikłania
Szczególne postacie
- gruźlicze zapalenie opłucnej
- wysięk surowiczo-włóknisty związany z zapaleniem płuc
- ropniak opłucnej
Zobacz też
Uwagi
Bibliografia
- Choroby wewnętrzne. Franciszek Kokot (red.). Warszawa: PZWL, 1996, s. 200-204. ISBN 83-200-1960-5.
- Martin L. Mayse: Non-Malignant Pleural Effusions. W: Alfred P. Fishman, Jack D. Elias, Jay A. Fishman, Michael A. Grippi, Robert M. Senior, Allan I. Pack: Fishman's Pulmonary Diseases and Disorders. Wyd. 4. T. 2. McGraw-Hill Medical, 2008, s. 1487-1504. ISBN 978-0-07-148900-3. (ang.).
- Terapia internistyczna. Wolff Weihrauch (red.) Franciszek Kokot (red. I wyd. pol.). Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 1996, s. 522. ISBN 83-85842-11-X.
- Krzysztof Sładek: Choroby opłucnej. W: Choroby wewnętrzne. Andrzej Szczeklik (red.). Wyd. 4. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005, s. 633-642. ISBN 83-7430-031-0.
- Rafał Krenke, Piotr Korczyński Postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne w gruźliczym wysiękowym zaleniu opłucnej Int. Rev. Allergol. Clin. Immunol. Family Med., 2012; Vol. 18, No. 3 s.148-155 dostęp 2013-03-24
