| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C16H14ClN3O |
|||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
299,75 g/mol |
|||||||||||||||||||||
| Wygląd |
prawie biały lub jasnożółty krystaliczny proszek |
|||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||
| Numer CAS |
58-25-3 |
|||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | ||||||||||||||||||||||
| ATC | ||||||||||||||||||||||
| Legalność w Polsce | ||||||||||||||||||||||
| Stosowanie w ciąży |
kategoria D |
|||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
Chlorodiazepoksyd (łac. chlordiazepoxidum) – organiczny związek chemiczny, pochodna benzodiazepiny. Stosowany jako lek z grupy benzodiazepin. Związek ten został otrzymany przypadkowo w 1954 roku, jednak nie zwrócono na niego uwagi. Został zsyntetyzowany w roku 1957 przez absolwenta Uniwersytetu Jagiellońskiego Leona Sternbacha (1908–2005). Opatentowany w roku 1958, natomiast wprowadzony do lecznictwa jako pierwszy lek z tej grupy w lutym 1960 roku pod nazwą handlową Librium przez koncern farmaceutyczny Hoffmann-La Roche. Nasila działania receptorów GABA. Wykazuje silne działanie zarówno przeciwlękowe, jak i uspokajające, oraz umiarkowanie miorelaksacyjnie, umiarkowanie nasennie – w dawkach małych (do 10 mg) i silnie nasenne – w dawkach dużych (30 mg). Ponadto odznacza się niewielkim działaniem rozkurczowym. Może wywoływać uzależnienie.
W latach 1966–1980 chlorodiazepoksyd był najczęściej (pod nazwą Elenium) przepisywaną pochodną benzodiazepiny w Polsce. Obecnie w porównaniu z innymi benzodiazepinami jest stosowany rzadko, z wyraźną tendencją spadkową. Powodem tego zjawiska jest m.in. wprowadzenie do lecznictwa innych benzodiazepin o bardziej selektywnym działaniu oraz powodujących mniejsze w porównaniu z chlorodiazepoksydem objawy niepożądane.
Działanie
Działa hamująco na niektóre części mózgu, szczególnie na układ limbiczny, podwzgórze, i wzgórze. Poprzez nasilanie działania receptorów GABA (neuroprzekaźnik) powoduje otwarcie kanałów chlorkowych, co w efekcie prowadzi do hiperpolaryzacji błony komórkowej neuronów i zahamowania ich czynności.
Działa uspokajająco, nasennie, relaksująco oraz rozkurczowo. Hamuje reakcje emocjonalne. W mniejszym stopniu działa także przeciwdrgawkowo.
Lek przenika z krwi do płynu mózgowo-rdzeniowego, łożyska i mleka matki.
Przy podawaniu doustnym, maksymalne stężenie chlorodiazepoksydu we krwi występuje po ok. 1-2 h. Okres półtrwania wynosi od 6 do 30 godzin. Lek ulega w wątrobie przemianom do aktywnych farmakologicznie metabolitów: dimetylochlorodiazepoksydu, demoksepamu, nordiazepamu. Niekiedy spotyka się również bardzo małe ilości oksazepamu. Metabolity znacznie wydłużają czas działania farmakologicznego chlorodiazepoksydu. Chlorodiazepoksyd wraz z metabolitami jest wydalany powoli z moczem.
Działania niepożądane
Niepożądanymi skutkami działania leku mogą być:
- upośledzenie sprawności psychofizycznej oraz funkcji poznawczych,
- senność, szczególnie na początku kuracji lekiem,
- zmęczenie,
- ataksja,
- zawroty głowy,
- nudności,
- zaparcia,
- omdlenia.
Zespół abstynencyjny
Lek powoduje uzależnienie. Po nagłym odstawieniu może wystąpić zespół abstynencyjny w postaci objawów takich jak:
Przedawkowanie
Objawy:
- częstoskurcz,
- hipotonia,
- zaburzenia świadomości i koordynacji ruchowej (splątanie),
- śpiączka
- zahamowanie czynności ośrodka oddechowego.
Przeciwdziałanie:
- płukanie żołądka,
- dożylne podawanie płynów,
- dożylne podanie flumazenilu,
Ze względu na krótki czas działania flumazenilu, po jego podaniu dalej monitoruje się tętno i oddech pacjenta, by w razie potrzeby podać kolejną dawkę. Nie należy podawać pacjentowi leków uspokajających nawet, jeśli wystąpi pobudzenie.
Działanie na płód
Stosowanie leku w okresie ciąży (szczególnie w 1 i 3 trymestrze) może powodować wady u płodu, a także objawy zespołu abstynencyjnego u noworodków. Jeśli lek był przyjmowany w dużych dawkach w 3 trymestrze ciąży dodatkowo mogą wystąpić: hipotonia, hipotermia, osłabienie odruchu ssania.
Zastosowania
Chlorodiazepoksyd znajduje zastosowanie w stanach lękowych, nadmiernej aktywności, bezsenności, jako środek wspomagający w leczeniu depresji, alkoholizmie, w stanach zatrucia alkoholem. Także w przypadku skurczów mięśni na tle psychicznym lub nerwowym. Iniekcje stosuje się w stadium przygotowania do operacji chirurgicznych oraz po operacjach. Małe dawki dobowe chlorodiazepoksydu (5–10 mg) znajdują niekiedy zastosowanie pomocnicze w geriatrii
W przypadku długotrwałego przyjmowania odstawianie leku następować musi stopniowo.
Przeciwwskazania
Leku nie wolno podawać pacjentom uczulonym na preparat. Osoby z zaburzoną funkcją nerek i wątroby, oraz pacjenci chorzy na miastenię i jaskrę powinni powiadomić o tym lekarza przed rozpoczęciem kuracji. Zaleca się ostrożność w stosowaniu u osób starszych i wycieńczonych, a także chorych na depresję, uzależnionych od alkoholu, nadużywających innych leków, oraz z zaburzeniami osobowości. Nie podaje się dzieciom poniżej 6 roku życia. Stosowanie u kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią jest dopuszczalne jedynie w sytuacji, gdy istnieje bezwzględna konieczność, a stosowanie innych, podobnych leków nie jest możliwe.
Interakcje
Alkohol wzmacnia działanie leku. Leku nie należy łączyć także ze środkami działającymi depresyjnie na OUN, takimi jak: barbiturany, pochodne fenotiazyny, inhibitory MAO, opioidy, leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, leki przeciwhistaminowe, klonidyna, i leki uspokajające. Lek może nasilać toksyczność leków przeciwpadaczkowych.
Dawkowanie
U dorosłych dawka najczęściej wynosi 5–10 mg 2-4 razy dziennie. W ciężkich stanach lękowych przyjmuje się do 40–100 mg na dobę. Jako lek nasenny podaje się jednorazowo 10–20 mg na godzinę przed snem. W klinicznych przypadkach psychiatrycznych podaje się 50–100 mg dziennie podzielone na 3-4 dawki. Dawki dla osób starszych i osłabionych są znacznie mniejsze (5–20 mg na dobę).
Zobacz też
Uwagi
Na uwagę zasługuje opinia, że spośród pozostałych pochodnych benzodiazepiny chlordiazepoksyd jest uważany za najlepszy lek w opanowywaniu pobudzenia i innych objawów występujących w przewlekłym alkoholizmie oraz w zespole odstawiennym. W tym zastosowaniu dawki dobowe zalecane przez klinicystów są bardzo wysokie, sięgające nawet do 100–200 mg jednorazowo, oraz 300 mg w ciągu doby (w lecznictwie zamkniętym). Tak wysokie dawki chlordiazepoksydu, przekraczające maksymalne zalecenia farmakopealne (Według FP XII aktualnie zalecana dawka maksymalna jednorazowa chlorodiazepoksydu wynosi 25 mg, natomiast maksymalna dawka dobowa wynosi 100 mg) są jednak dopuszczalne przez charakterystykę produktu leczniczego oraz poradniki terapeutyczne
Preparaty – Polska
- Elenium (tabletki) – Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa. Preparat produkowany od 1966 roku.
Dawniej były także produkowane przez Warszawskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa preparaty do wstrzyknięć domięśniowych i dożylnych. Ich produkcja została zakończona w pierwszej połowie lat 90. XX wieku.
Bibliografia
- Pharmindex Bravier – Podręczny indeks leków (2000/2), ISSN 1426-4250.
- Vademecum Polfa – Ośrodek Informacji Naukowej Polfa red. Piotr Kubikowski, 1972 r.
- Leksykon Leków – Tadeusz Lesław Chruściel, Kornel Gibiński, PZWL 1991 r.
- Małgorzata Rzewuska: Leczenie zaburzeń psychicznych. Wyd. 3. Warszawa: PZWL, 2006. ISBN 83-200-3354-3.
