Chloropromazyna

Chloropromazyna

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 3-(2-chloro-10H-fenotiazyn-10-ylo)-N,N-dimetylopropano-1-amina Inne nazwy i oznaczenia farm. Chlorpromazini hydrochloridum inne chlorpromazyna, torazyna 2-chloro-10-(3-dimetyloaminopropylo)-fenotiazyna
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C17H19ClN2S
Masa molowa	318,86 g/mol
Wygląd	ciecz
Identyfikacja
Numer CAS	50-53-3 69-09-0 (chlorowodorek)
PubChem	2726
DrugBank	DB00477
SMILES CN(C)CCCN1C2=CC=CC=C2SC3=C1C=C(C=C3)Cl
InChI InChI=1S/C17H19ClN2S/c1-19(2)10-5-11-20-14-6-3-4-7-16(14)21-17-9-8-13(18)12-15(17)20/h3-4,6-9,12H,5,10-11H2,1-2H3 InChIKey ZPEIMTDSQAKGNT-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Gęstość 20 °C Rozpuszczalność w wodzie 2,55 mg/l (24 °C) Temperatura topnienia poniżej 25 °C logP 5,41 Kwasowość (pKa) 9,3
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2022-02-01] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki chlorowodorek Niebezpieczeństwo Zwroty H H301, H330 Zwroty P P260, P264, P270, P271, P284, P304+P340+P310 Numer RTECS SN8925000 Dawka śmiertelna LD50 145 mg/kg (szczur, doustnie)
Podobne związki
Podobne związki	fenotiazyna, chloroprotyksen
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	N05 AA01
Stosowanie w ciąży	kategoria C
Farmakokinetyka Działanie przeciwwymiotne, przeciwpsychotyczne Biodostępność doustnie 40–50% poprzez iniekcję 10–70% Okres półtrwania ok. 30h Wiązanie z białkami osocza i tkanek ponad 90% Metabolizm wątrobowy i nerkowy Wydalanie ok. 37% z moczem
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie, doodbytniczo, domięśniowo, dożylnie Objętość dystrybucji 20 l/kg

Chloropromazyna (łac. chlorpromazinum) – organiczny związek chemiczny, pochodna fenotiazyny o budowie zbliżonej do chloroprotyksenu. W postaci chlorowodorku stosowana jako lek psychotropowy o działaniu przeciwpsychotycznym, przeciwautystycznym i uspokajającym. Lek zaliczany do leków typowych działających głównie na receptory dopaminergiczne.

Historia

Chloropromazyna została pierwszy raz zsyntetyzowana pod koniec 1950 roku przez chemika Paula Charpentiera w laboratoriach firmy Rhône-Poulenc. W 1951 roku rozpoczęto badania kliniczne w Wojskowej Klinice Psychiatrycznej w Paryżu. W listopadzie 1952 roku lek wprowadzono do lecznictwa pod nazwą handlową Largactyl. Pierwszym krajem w którym zaczęto stosować Largactyl była Francja.

Chloropromazyna była pierwszym na świecie lekiem przeciwpsychotycznym (neuroleptykiem) i jest stosowana do dzisiaj. Wprowadzenie tego preparatu i kolejnych do lecznictwa było przełomem w leczeniu schizofrenii i wielu innych chorób psychotycznych.

Własności farmakologiczne i mechanizm działania

Chloropromazyna jest pochodną fenotiazyny, zawierającą dodatkowy atom chloru w jednym z pierścieni benzenowych i grupę dimetyloaminopropylową (Me₂NCH₂CH₂CH₂–) przy heterocyklicznym atomie azotu. Jest pierwszym skutecznym neuroleptykiem wprowadzonym do lecznictwa. Wykazuje działanie przeciwpsychotyczne i uspokajające oraz przeciwautystyczne, przeciwlękowe i umiarkowanie przeciwwymiotne.

Zastosowana zewnętrznie w postaci roztworu na skórę lub błony śluzowe wykazuje silne działanie miejscowo znieczulające, jednak działanie to nie jest wykorzystywane w lecznictwie.

Używana w postaci chlorowodorku. Biologiczny okres półtrwania wynosi 30 godzin. Metabolizowana w wątrobie, jest wydalana przez nerki i układ pokarmowy w postaci nieaktywnych metabolitów. Przenika przez barierę krew-mózg, łożysko oraz do pokarmu kobiecego. Oddziałuje na różne receptory w mózgu, wykazuje następujące działanie:

• antagonizm receptorów dopaminowych (D2)
• antagonizm receptorów 5-HT₂
• antagonizm receptorów adrenergicznych α₁
• antagonizm receptorów muskarynowych (działanie cholinolityczne)
• antagonizm receptorów H₁ (działanie przeciwhistaminowe).

Działanie rozpoczyna się po 30 do 60 minut w przypadku podania doustnego i po 15 do 30 minut w przypadku podania domięśniowego.

Chloropromazyna, jak większość pochodnych fenotiazyny, jest metabolizowana przez cytochrom P450 2D6.

Wskazania

Jest stosowana głównie w przypadkach schizofrenii połączonej z nadpobudliwością ruchową, w stanach manii, w psychozach nieschizofrenicznych, jako środek uspokajający w premedykacji przed operacjami oraz w zaburzeniach emocjonalnych u dzieci. Jako lek pomocniczy stosowana w objawach abstynencyjnych toksykomanii, m.in. heroiny. Dawkowanie u dorosłych w psychiatrii początkowo 25 mg 3 razy na dobę aż do dawki optymalnej (200–600 mg na dobę). Maksymalna dawka początkowa w warunkach szpitalnych wynosi 800 mg.

Obecnie chloropromazyna straciła na znaczeniu jako lek przeciwpsychotyczny i nie jest już wymieniana w standardach schematów leczenia. W leczeniu schizofrenii i innych chorób psychotycznych stosowana rzadko, z wyraźną tendencją spadkową. Sytuacja ta spowodowana jest wprowadzeniem do lecznictwa psychiatrycznego nowych neuroleptyków, tzw. II generacji o bardziej selektywnym działaniu i dużo mniejszych skutkach ubocznych.

Przeciwwskazania

• nadwrażliwość na chloropromazynę lub substancje pomocnicze
• zahamowanie czynności szpiku
• niewydolność wątroby i krążenia
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
• choroba Parkinsona, choroba Addisona
• zatrucia: barbituranami, etanolem i narkotycznymi lekami przeciwbólowymi

Działania niepożądane

Do najczęstszych działań niepożądanych zalicza się senność, zaburzenia snu, depresję, niemożność koncentracji, zahamowanie ruchowe, parkinsonowski zespół poneuroleptyczny, drgawki, zaburzenia czynności wątroby, hipotermię, ostry zespół dyskinetyczny, zaburzenia temperatury ciała, apatię, tachykardię.

Interakcje

Preparaty – Polska

Dawniej w Polsce dostępne były preparaty doustne pod nazwą handlową Fenactil drażetki. Wytwórcą tych preparatów były Jeleniogórskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa (obecna Jelfa) oraz Kutnowskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa (obecnie Teva Kutno). Obecnie jedyną zarejestrowaną i dostępną w obrocie postacią leku doustną jest:

• Fenactil krople do użytku wewn. ZF Unia Warszawa

oraz postacie leku do wstrzyknięć

• Fenactil inj. i.m. Warszawskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa
• Fenactil inj. i.v. Warszawskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa

Preparaty dostępne na świecie

• Largactyl tabl. Sanofi Aventis – Francja
• Teva-Chlorpromazine tabl. Teva Canada Limited

Preparaty dostępne w Polsce wyłącznie w trybie importu docelowego.

Bibliografia

• Tadeusz Lesław Chruściel, Kornel Gibiński, Leksykon Leków, PZWL, 1991 .^{[potrzebny numer strony]}
• Mary Ellen Bowden, Amy Beth Crow, Tracy Sullivan, Pharmaceutical achievers. The human face of pharmaceutical research, Chemical Heritage Foundation, 2003, s. 118, ISBN 978-0-941901-30-7 [dostęp 2020-02-01]  (ang.).
• Marek Jarema, Standardy leczenia farmakologicznego niektórych zaburzeń psychicznych, wyd. 1, Gdańsk: ViaMedica, 2011, ISBN 978-83-7599-2861 .^{[potrzebny numer strony]}
• Stephen M. Stahl, Podstawy psychofarmakologii. Leki przyciwpsychotyczne i normotymiczne, Gdańsk: Via Medica, 2007, ISBN 978-83-60945-42-1 .^{[potrzebny numer strony]}