Polimyksyna B

Polimyksyna B

Identyfikacja
Inne nazwy i oznaczenia	Polymyxini B sulfas, Polymyxinum B
numer CAS	1404-26-8 1405-20-5 (siarczan)
DrugBank	DB00781
Klasyfikacja medyczna
ATC	A07AA05, J01XB02, S01AA18, S02AA11, S03AA03
Farmakokinetyka
Działanie	bakteriobójcze
Wydalanie	z moczem i kałem
Uwagi terapeutyczne
Drogi podawania	dożylnie, domięśniowo, doustnie, na skórę i do oczu

Polimyksyna B – antybiotyk z grupy polimyksyn, mieszanina peptydów wytwarzanych podczas wzrostu przez Bacillus polymyxa o strukturze łańcuchowo-pierścieniowej.

Mechanizm działania

Ze względu na budowę amfifilową, polimyksyny mogą łatwo przenikać do komórek bakteryjnych i integrować się z fosfolipidami w błonie komórkowej, co zaburza ich strukturę. Polimyksyna B działa więc jak związki powierzchniowo czynne (detergenty), co prowadzi do zwiększenia przepuszczalności bakteryjnej błony komórkowej i w konsekwencji do zniszczenia komórki.

Budowa i właściwości cząsteczki

Polimyksyna B jest antybiotykiem, który w swojej budowie oprócz aminokwasów (treoniny, fenyloalaniny i leucyny) zawiera także dodatkowe składniki – kwas α,γ–diaminomasłowy i pochodną kwasu L(+)-6-metylooktanowego. Związki takie nazywane są także peptolidami. Wszystkie peptydy z grupy polimyksyn, z uwagi na swoją budowę, mają charakter zasadowy. Skutkuje to dobrą rozpuszczalnością w wodzie i tworzeniem z kwasami krystalicznych soli, które ułatwiają ich wyodrębnianie i oczyszczanie. W lecznictwie polimyksyna B jest stosowana w postaci siarczanu. Zarówno polimyksyna B jak i kolistyna, zwana także polimyksyną E₁ posiadają strukturę łańcuchowo–pierścieniową. Grupa aminowa łańcucha bocznego blokowana jest pochodną kwasu 6-metylooktanowego. Toksyczność polimyksyn jest znaczna, wykazują m.in. działanie neurotoksyczne i nefrotoksyczne. Z tego powodu stosuje się ją głównie miejscowo w postaci maści lub kropli do oczu. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego i po doustnym przyjęciu działa tylko miejscowo. Poniżej przedstawiono wzory strukturalne trzech głównych polimyksyn B:

Zakres działania

Jest podobny do działania kolistyny. Nie działa na bakterie Gram-dodatnie, ponieważ te mają za grubą ścianę komórkową, która uniemożliwia penetrację polimyksyn. Zakres działania jest wąski – przede wszystkim na bakterie Gram–ujemne, szczególnie na:

• Pseudomonas aeruginosa;
• Enterobacter aerogenes;
• Escherichia coli;
• Haemophilus influenzae;
• Salmonella i Shigella.

Nie działa lub działa słabo w dużych stężeniach na Proteus vulgaris i Brucella abortus.

Wskazania do stosowania

Maści zawierające polimyksynę B: Tribiotic i Multibiotic

Polimyksyna B stosowana jest doustnie w zakażeniach przewodu pokarmowego wywołanych na oporne na inne antybiotyki szczepy Escherichia coli oraz pałeczki Salmonella i Shigella. Pozajelitowo są stosowane w ciężkich zakażeniach układu moczowego wywołanych przez bakterie Gram (–), zwłaszcza Pseudomonas aeruginosa, oporne na inne antybiotyki (aminoglikozydowe, β–laktamowe). Jest też stosowana miejscowo na skórę, do oczu i uszu w zakażeniach bakteryjnych wywołanych przez szczepy wrażliwe na ten antybiotyk. Substancja ta rzadko jest podawana domięśniowo, ponieważ wstrzyknięcia są bardzo bolesne.

Przeciwwskazania

• niewydolność nerek nawet niewielkiego stopnia (przy podaniu dożylnym);
• nadwrażliwość na polimyskyny B;
• choroby wirusowe.

Przy stosowaniu w okulistyce dodatkowo:

• grzybicze zapalenie spojówek;
• jaskra pierwotna;
• gruźlica oka.

Środki ostrożności

1. Długotrwałe stosowanie preparatów zawierających polimyksyny B może doprowadzić do nadkażeń bakteryjnych i grzybiczych – nie stosować dłużej niż 7 dni.
2. Preparatu stosowanego do uszu nie należy podawać przy perforacji błony bębenkowej.
3. U dzieci polimyksyny można stosować tylko w przypadku bezwzględnej konieczności.
4. Stosowanie preparatu w ciąży jest dopuszczalne jedynie w sytuacji, gdy jest to bezwzględnie konieczne, a zastosowanie bezpieczniejszego leku jest niemożliwe lub przeciwwskazane.

Interakcje

Nie stwierdzono interakcji przy stosowaniu miejscowym. W grupie polimyksyn występuje oporność krzyżowa.

Działania niepożądane

Po podaniu pozajelitowym często może wystąpić działanie neurotoksyczne i nefrotoksyczne.

Dawkowanie

Preparaty

Dostępne w Polsce preparaty złożone:

• Atecortin – polimyksyna B + oksytetracyklina + hydrokortyzon (krople do oczu i uszu);
• Dexadent – polimyksyna B + deksametazon + framycetyna (maść);
• Maxibiotic – polimyksyna B + neomycyna + bacytracyna (maść);
• Maxitrol – polimyksyna B + deksametazon + neomycyna (krople lub maść do oczu);
• Multibiotic – polimyksyna B + neomycyna + bacytracyna (maść);
• Pulpomixine – polimyksyna B + deksametazon + framycetyna (pasta dentystyczna);
• Tribiotic – polimyksyna B + neomycyna + bacytracyna (maść).

Bibliografia

• Danuta Dzierżanowska: Antybiotykoterapia praktyczna. Wyd. V. α-medica press, 2009, s. 161-162. ISBN 978-83-7522-048-3.
• Wojciech Kostowski i Zbigniew S. Herman: Farmakologia. Wyd. III. T. 2. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010, s. 341-342. ISBN 978-83-200-4164-4.
• Pharmindex: kompendium leków. Warszawa: CMP Medica Poland, 2012, s. 1295. ISBN 978-83-62078-04-2.
• Atecortin (krople do oczu i uszu, zawiesina) – Charakterystyka produktu leczniczego. [dostęp 2012-01-09]. (pol.).