Ejakulacja (łac. eiaculatio – wytrysk) – wytrysk nasienia (spermy) z jąder, prostaty i pęcherzyków nasiennych przez cewkę moczową na skutek stymulacji seksualnej. Ejakulacja jest zjawiskiem neurobiologicznym regulowanym ośrodkowo. Porcja nasienia wydzielana w trakcie ejakulacji to ejakulat. Mechanizm umożliwiający ejakulację to rytmiczne skurcze ciał jamistych, znajdujących się w członku, dzięki czemu sperma jest wyrzucana z narządu poza ustrój. Ejakulacja następuje w czasie stosunku płciowego, masturbacji bądź polucji.
Cykl odpowiedzi seksualnej u mężczyzn
Odpowiedź seksualna u mężczyzn to cykl charakterystycznych zmian fizycznych, obejmujących 4 fazy: pożądanie, pobudzenie, orgazm (ejakulacja, wytrysk) i wygaszenie. Zmiany fizyczne związane z fazą pożądania obejmują wzrost długości i średnicy penisa oraz uniesienie jąder. Faza pobudzenia wiąże się z erekcją, przyspieszeniem akcji serca, oddechu, wzrostem ciśnienia krwi oraz napięcia mięśniowego. Z orgazmem i ejakulacją wiążą się skurcze jąder, najądrzy, nasieniowodów, pęcherzyków nasiennych, stercza, cewki moczowej, prącia i zwieracza odbytu, a także szczyt wzrostu częstości akcji serca i oddechów, które wspólnie doprowadzają do wydzielenia i wyrzutu płynu nasiennego, czyli ejakulatu. W fazie wygaszenia zmiany fizyczne, obecne w pierwszych trzech fazach, ustępują i dochodzi do rozejścia się obrzmienia prącia.
Fizjologia procesu
Wytrysk (ejakulację) regulują wzajemnie połączone obszary czuciowe mózgu i ośrodki ruchowe, a kluczową rolę odgrywa podczas tego neuroprzekaźnik zwany serotoniną. Wytrysk u mężczyzny poprzedzony jest skurczem mięśni gładkich w wewnętrznych narządach płciowych. Skurcze te powodują wzrost ciśnienia i przemieszczanie się nasienia z najądrzy do nasieniowodów, a stamtąd do cewki moczowej. Wytrysk nasienia z cewki moczowej następuje w wyniku skurczów mięśnia opuszkowo-jamistego. Skurcze te trwają kilka sekund i powtarzają się w odstępach ok. 0,8 sekundy. Po kilku silnych skurczach intensywność ich zmniejsza się. Często towarzyszą im skurcze mięśni brzucha. Ejakulacji towarzyszy orgazm. Ejakulacja następuje w efekcie przekroczenia pewnego progu wrażliwości w centralnym układzie nerwowym w wyniku pobudzania stref erogennych lub męskich zewnętrznych narządów płciowych. Po przekroczeniu tego momentu ejakulacja nie może zostać powstrzymana nawet przy zaprzestaniu stymulacji. Od momentu rozpoczęcia wytrysku proces ten zachodzi samoistnie a dalsza stymulacja w czasie trwania ejakulacji nie powoduje żadnych różnic.
Rola serotoniny w procesie
Wytrysk (ejakulacja) jest zjawiskiem neurobiologicznym. Proces wytrysku jest regulowany ośrodkowo poprzez wzajemnie połączone obszary czuciowe mózgu, ośrodki ruchowe i bierze w nim udział szereg neuroprzekaźników, w tym serotonina (5-hydroksytryptamina [5-HT]), dopamina, oksytocyna i inne. Dostępne dowody sugerują, że kluczową rolę w wytrysku odgrywa serotonina i określone podtypy receptora 5-HT: receptory 5-HT1B i 5-HT2C są z kolei zaangażowane w proces opóźniania wytrysku.
Zaburzenia ejakulacji
W warunkach fizjologicznych wytrysk nasienia występuje średnio po 156,5 sekundach (+/− 80,7 sekund) od rozpoczęcia stymulacji prącia. Męska dysfunkcja seksualna zwykle występuje w jednej z pierwszych trzech faz cyklu odpowiedzi seksualnej, czyli jest to albo dysfunkcja pożądania seksualnego (np. hipoaktywne pożądanie seksualne), pobudzenia (np. dysfunkcja erekcji [ED]), albo dysfunkcja orgazmu/wytrysku (tzn. przedwczesny wytrysk, opóźniony wytrysk i brak wytrysku).
W ludzkiej patologii można wyróżnić następujące zaburzenia:
Wytrysk przedwczesny
Wytrysk przedwczesny (łac. eiaculatio praecox) to dysfunkcja seksualna, która polega na ejakulacji (wytrysku) po minimalnej stymulacji seksualnej, osiągniętej wcześniej, niż mężczyzna chce (przed penetracją lub wkrótce po rozpoczęciu penetracji). Zbyt szybkie dopełnienie dwóch pierwszych faz odpowiedzi seksualnej (podniecenie i pobudzenie) jest częstym powodem frustracji, stresu i pogorszenie relacji interpersonalnych między partnerami. Do przedwczesnego wytrysku może dochodzić:
- w młodym wieku;
- na skutek nadmiernego podniecenia;
- przez zadaniowe podejście do współżycia;
- na skutek lęku przed chorobami przenoszonymi drogą płciową lub ciążą;
- poprzez poczucie winy w związku ze stosunkiem płciowym;
- poprzez problemy między partnerami (problemy emocjonalne, oziębłość seksualna partnera);
- na skutek braku intymności podczas stosunku seksualnego;
- poprzez nieprawidłowo zakodowane reakcje odruchowe (np. masturbacja);
- w rezultacie długiej abstynencji seksualnej;
- poprzez choroby (np. zapalnie cewki moczowej, cukrzyca, nerwica).
Proces wytrysku jest regulowany ośrodkowo, a wpływ na niego mają leki o działaniu serotoninergicznym. Pierwszym lekiem wskazanym w doraźnym leczeniu przedwczesnego wytrysku jest dapoksetyna – krótkodziałający SSRI stosowany u mężczyzn w wieku od 18 do 64 lat, który wydłuża czas opóźnienia wytrysku i poprawia odczuwaną kontrolę nad wytryskiem.
Wytrysk opóźniony
Wytrysk opóźniony (łac. eiaculatio retardata) to stan, kiedy pomimo prawidłowej erekcji do wytrysku nasienia dochodzi zbyt późno w stosunku do normy lub oczekiwań partnerów. Przyczyny:
- najczęściej tło psychogenne;
- zaburzenia hormonalne – hipogonadyzm męski;
- stany zapalne prostaty lub pęcherzyków nasiennych z uwagi na lęk przed bólem;
- stan po spożyciu alkoholu;
- cukrzyca;
-
leki;
- leki hipotensyjne zwłaszcza β-blokery;
- tiorydazyna;
- niektóre leki przeciwdepresyjne.
Całkowity brak wytrysku
Wytrysk wsteczny
Wytrysk wsteczny (łac. eiaculatio retrograda) – podczas wytrysku dochodzi do wstecznego wypływu nasienia do pęcherza moczowego, przy czym nie występują zaburzenia erekcji i anorgazmia. Przyczynami mogą być:
- fizyczne zablokowanie ujścia cewki penisa
- obecność zastawki u podstawy pęcherza moczowego;
- zabiegi chirurgiczne w okolicy krocza;
- choroby neurologiczne (np. stwardnienie rozsiane);
- niektóre leki (np. imipramina).
W wyniku fizycznego zablokowania wytrysku, część spermy, która zdążyła znaleźć się w cewce moczowej, wydostanie się na zewnątrz po zaprzestaniu blokowania ujścia penisa. Pozostała sperma zostaje rozłożona na czynniki pierwsze, które są następne ponownie przyswojone przez organizm. Badania nie wykazały negatywnych efektów blokowania wytrysku. Sperma nie gromadzi się w organizmie ani nie jest szkodliwa. Nie zaobserwowano wpływu na popęd seksualny ani płodność.
Sztuka miłosna bez wytrysku
W filozofii wschodu, a szczególnie w taoizmie ejakulacja jest inaczej postrzegana niż opisuje to współczesna medycyna. Generalnie mężczyzna powinien unikać ejakulacji, ponieważ jest to związane z dużą stratą energii życiowej. Unikanie ejakulacji nie jest tożsame z ascezą seksualną, chociaż może być ona jedną z dróg wewnętrznego doskonalenia (znane w Tao jako "cai Yin pu Yang" lub "cai Yang pu Yin"),, w tantrze występuje jako "avagraha" a w zachodniej literaturze jako karezza lub coitus reservatus.
Zobacz też
Bibliografia
- Villee C.A., Solomon E.P., Berg L.R., Martin D.W., (2000), Biologia, Wydawnictwo: MULTICO, ISBN 83-7073-090-6.
- Ruth K. Westheimer, Encyklopedia seksu (1997), tłum. Z.Grudzińska, Wydawnictwo: Al fine, ISBN 83-86829-91-5.
- Eyler AE, Biggs WS. Medical human sexuality in family medicine practice. In: Rakel RE, eds. Textbook of Family Medicine. 7th ED Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2007
Linki zewnętrzne
| Narządy wewnętrzne | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Narządy zewnętrzne | |||||||||
| Biologia rozrodu | |||||||||
| Nasienie | |||||||||
| Odchylenia ejakulatu |
|
||||||||
| Kontekst kulturowy | |||||||||
