Skopolamina, hioscyna – organiczny związek chemiczny, pochodna hioscyjaminy, alkaloid tropanowy, otrzymywany między innymi z liści bielunia dziędzierzawy. W medycynie używana w postaci bromowodorku, choć częściej używa się jej butylobromku (ściślej bromku N-butyloskopolaminy – np. preparat Scopolan) w przypadku zapalenia tęczówki i ciała rzęskowego oraz do rozszerzania źrenicy i paraliżu mięśni oka w celach diagnostycznych. Wykazuje słabsze działanie obwodowe od atropiny.
Działanie
Skopolamina jest zaliczana do substancji antycholinergicznych, blokuje działanie acetylocholiny w receptorze M. Działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy. Już w małych dawkach powoduje uspokojenie, senność i otępienie. W większych powoduje stany delirium z bólem oraz ze znacznym rozszerzeniem źrenicy i paraliżem mięśni oka. Wykazuje działanie przeciwwymiotne, przeciwkonwulsyjne. Stosowana także przed zabiegami operacyjnymi, aby zapobiegać arytmii serca pod narkozą.
Jest substancją silnie toksyczną, przedawkowanie może skutkować majaczeniem, dezorientacją, halucynacjami, paraliżem i śmiercią. W połączeniu z morfiną powoduje stan półsnu oraz amnezję. W latach 50. była wykorzystywana przez CIA jako serum prawdy.
Nazwa „skopolamina” upamiętnia włoskiego lekarza i botanika G.A. Scopolego oraz nazwany na jego cześć gatunek lulecznicy kraińskiej (Scopolia carniolica Jacq.) z rodziny psiankowatych, zawierającej również skopolaminę.
A04: Leki przeciwwymiotne i przeciw nudnościom
A04AA – Antagonisty receptorów serotoninowych 5-HT3 |
|
A04AD – Inne leki przeciwwymiotne |
|
N05: Leki psycholeptyczne
N05A – Leki przeciwpsychotyczne
|
N05AA – Pochodne fenotiazyny z łańcuchem alifatycznym |
|
N05AB – Pochodne fenotiazyny z grupą piperazynową |
|
N05AC – Pochodne fenotiazyny z grupą piperydynową |
|
N05AD – Pochodne butyrofenonu |
|
N05AE – Pochodne indolu |
|
N05AF – Pochodne tioksantenu |
|
N05AG – Pochodne difenylobutylopiperydyny |
|
N05AH – Pochodne diazepiny, oksazepiny i tiazepiny |
|
N05AL – Benzamidy |
|
N05AN – Sole litu |
|
N05AX – Inne |
|
|
N05B – Anksjolityki
|
N05BA – Pochodne benzodiazepin |
|
N05BB – Pochodne difenylometanu |
|
N05BC – Karbaminiany |
|
N05BD – Pochodne dibenzobicyklooktadienu |
|
N05BE – Pochodne azaspirodekanodionu |
|
N05BX – Inne |
|
|
N05C – Leki nasenne i uspokajające |
N05CA – Barbiturany
|
|
N05CC – Aldehydy i ich pochodne |
|
N05CD – Pochodne benzodiazepiny |
|
N05CE – Pochodne piperynodionu |
|
N05CF – Cyklopirolony |
|
N05CH – Agonisty receptora melatoninowego |
|
N05CM – Inne |
|
N05CX – Preparaty złożone zawierające leki nasenne i uspokajające, z wyłączeniem barbituranów |
|
|
S01: Leki oftalmologiczne
S01A – Leki stosowane w zakażeniach oczu |
S01AA – Antybiotyki |
|
S01AB – Sulfonamidy
|
|
S01AD – Preparaty przeciwwirusowe |
|
S01AX – Inne |
|
S01AX – Inne |
|
|
S01B – Leki przeciwzapalne |
S01BA – Kortykosteroidy |
|
S01BB – Kortykosteroidy w połączeniach z lekami rozszerzającymi źrenice |
|
S01BC – Niesteroidowe leki przeciwzapalne |
|
|
S01C – Połączenia leków przeciwzapalnych z przeciwinfekcyjnymi |
S01CA – Połączenia kortykosteroidów z lekami przeciwinfekcyjnymi |
|
S01CB – Połączenia kortykosteroidów, leków przeciwinfekcyjnych i leków rozszerzających źrenice |
|
S01CC – Niesteroidowe leki przeciwzapalne w połączeniach z lekami przeciwinfekcyjnymi |
|
|
S01E – Leki stosowane w jaskrze i zwężające źrenicę |
S01EA – Sympatykomimetyki stosowane w jaskrze |
|
S01EB – Parasympatykomimetyki |
|
S01EC – Inhibitory anhydrazy węglanowej |
|
S01ED – Leki β-adrenolityczne |
|
S01EE – Analogi prostaglandyn
|
|
S01EX – Inne |
|
|
S01F – Leki rozszerzające źrenicę |
S01FA – Preparaty przeciwcholinergiczne |
|
S01FB – Preparaty sympatykomimetyczne (bez preparatów stosowanych w jaskrze) |
|
|
S01G – Leki zmniejszające przekrwienie oraz przeciwalergiczne |
|
S01H – Środki znieczulające miejscowo |
|
S01J – Preparaty diagnostyczne |
|
S01K – Preparaty pomocnicze w chirurgii oka |
S01KA – Substancje wiskoelastyczne |
|
S01KX – Inne |
|
|
S01L – Leki stosowane w leczeniu zaburzeń naczyniowych oka |
S01LA – Leki przeciwneowaskularyzacyjne |
|
|
S01X – Pozostałe leki oftalmologiczne |
S01XA – Inne preparaty oftalmologiczne |
|
|