| Aortitis | |
 Angiogram ukazujący zespół Takayasu, jedną z przyczyn zapalenia aorty | |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 |
I79.1 |
|---|---|
Zapalenie aorty (łac. aortitis) – stan zapalny obejmujący ścianę aorty.
Epidemiologia
Badanie przeprowadzone w Danii wykazało, że w 6,1% preparatach resekowanej z różnych powodów aorty wstępującej stwierdzono zapalenie aorty, a w 76% były to zapalenia idiopatyczne. Inne badanie przeprowadzone w Japonii określiło częstość występowania na 0,01 na 100 000 dzieci na rok.
Etiologia
Przyczynami choroby są choroby zakaźne i autoimmunologiczne. Zapalenie aorty w dużej części przypadków jest idiopatyczne.
Najczęstszymi nieinfekcyjnymi przyczynami zapalenia aorty są zapalenia dużych naczyń – olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic (subkliniczne zapalenie aorty występuje u 20-65% osób z rozpoznaniem) i zespół Takayasu. Istotną przyczyną zapalenia aorty są czynniki infekcyjne. W 60% przypadków infekcyjnego zapalenia aorty przyczyną są Gram-dodatnie ziarniniaki: gronkowce, enterokoki i dwoinka zapalenia płuc. Do przyczyn zapalenia aorty zalicza się:
- choroby autoimmunologiczne:
- olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic
- zespół Takayasu
- zespół Cogana
- choroba Behçeta
- reumatoidalne zapalenie stawów
- toczeń rumieniowaty układowy
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
- ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (w tym zespół Churga-Strauss)
- guzkowe zapalenie tętnic
- mikroskopowe zapalenie naczyń
- zespół Reitera
- sarkoidoza
- polimialgia reumatyczna
- czynniki infekcyjne:
- gronkowce
- dwoinka zapalenia płuc
- enterokoki
- salmonelloza
- kiła
-
gruźlica (rzadka manifestacja, powstaje na skutek zakażenia z przyległych narządów lub drogą krwi)
- inne bakterie (np. Clostridium septicum, riketsje, Haemophilus influenzae)
- grzyby (mukormykoza, aspergiloza),
- wirusy: zapalenia wątroby typu B i C, VZV, HSV
- idiopatyczne zapalenie aorty
Objawy
Zapalenie aorty może być zarówno lekkie, jak i bardzo ciężkie. Wiąże się z szerokim spektrum wywoływanych objawów, które zależą od choroby podstawowej i umiejscowienia stanu zapalnego w aorcie. Podstawowe objawy to ból w klatce piersiowej, ból pleców, brzucha i gorączka, łatwa męczliwość, duszność, rzadziej tętniaki aorty, dławica piersiowa, ostry zespół wieńcowy, niedomykalność zastawki aortalnej, zakrzepica aorty oraz rozwarstwienie lub pęknięcie aorty. Opisano występowanie niedokrwistości. W zapaleniu aorty w olbrzymiokomórkowym zapaleniu tętnic objawy choroby podstawowej to bóle głowy oraz zaburzenia ukrwienia w obszarze unaczynienia tętnicy skroniowej, a także chromania żuchwy, polimialgia reumatyczna, bolesność skóry głowy, utrata wzroku i rzadsze zajęcie tętnic wieńcowych. W tej chorobie zapalenie aorty jest późnym powikłaniem. Pewne badanie wykazało, że spośród 168 pacjentów 30 (18%) miało tętniaka lub rozwarstwienie aorty. W zespole Takayasu zwężenie aorty powyżej odejścia tętnic nerkowych lub w ich zakresie skutkuje nadciśnieniem tętniczym, występują też bóle stawów i utrata wagi. Rzadkim powikłaniem zapalenia o tej przyczynie jest rozwarstwienie aorty.
Rozpoznanie
W zapaleniu aorty pomocna jest angiografia tomografu komputerowego (angio-TK), jak i angiografia rezonansu magnetycznego (angio-MR), które wypierają klasyczną angiografię. Angio-TK pozwala na rozpoznanie zwężenia aorty i dużych naczyń, obecność tętniaków oraz zakrzepicy naczynia, w ostrym okresie zapalenia uwidacznia obrzęk ściany naczynia i zapalenie tkanek położonych w okolicy aorty, ponadto ze względu na dostępność, umożliwia szybkie wykluczenie rozwarstwienia aorty. Angio-MR umożliwia rozpoznanie aktywnego zapalenia, które uwidacznia się jako obrzęk, pogrubienie lub wzmocnienie ściany naczynia. Badanie również pozwala na wykrycie powikłań zapalenia takich jak tętniaki czy zwężenia. PET-TK jest przydatnym narzędziem w rozpoznawaniu i monitorowaniu aktywności olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic i zespołu Takayasu. We wstępnej diagnostyce zapalenia aorty brzusznej można wykorzystać także ultrasonografię, do oceny odcinka piersiowego przydatna jest echokardiografia przezprzełykowa (TEE). OB zazwyczaj jest przyspieszony, a stężenie CRP podniesione. Wykonuje się oznaczenie poziomu przeciwciał przeciwjądrowych, czynnika reumatoidalnego i przeciwciał przeciwko cytoplazmie neutrofilów, a także wykonuje się próbę tuberkulinową i testy na kiłę, aby określić, czy zapalenie aorty nie powstało na tle infekcyjnym.
Leczenie
Jeśli zachodzi podejrzenie infekcyjnego zapalenia aorty, to jeszcze przed otrzymaniem potwierdzających badań mikrobiologicznych włącza się empiryczną antybiotykoterapię, szczególnie obejmującą w spektrum działania gronkowca złocistego i Gram-ujemne pałeczki. Mimo zastosowania odpowiedniego leczenia rokowanie co do przeżycia jest niskie, więc oprócz tego należy wykonać zabieg usunięcia zakażonej i martwej tkanki oraz, jeśli konieczne, resekcji tętniaka. W przypadku autoimmunologicznego zapalenia aorty w zespole Takayasu i olbrzymiokomórkowym zapaleniu tętnic należy podawać prednizon, choć w 50% przypadków choroba nawraca. Gdy występują ciężkie objawy niedokrwienia, można wykonać rewaskularyzację, a przy wtórnym nadciśnieniu angioplastykę balonową. Wszczepienie stentu poprawia rokowanie.
